تکنولوژی، راه نجات انسان در برابر گرمایش زمین

گزارش هشداردهنده‌ی مجمع بین‌المللی تغییرات اقلیمی (IPCC) موجب سکوت خرافه‌گویانی شد که با ادعاهای شبه‌علمی خود، شواهد را انکار می‌کردند و بشر را در مسیری فاجعه‌بار پیش می‌بردند.

با روشن شدن حقیقت، ما باید یکی را از میان این دو انتخاب کنیم: «تغییر» یا «انقراض».

شرایط مانند این است که در حالی‌‌ که آژیر آتش‌‌سوزی در آشپزخانه‌‌ی ما به صدا درآمده باشد، و از خود بپرسیم آیا این واقعیت دارد یا فقط یک خواب است؛ آیا باید آن را نادیده بگیریم و درصدد قطع صدای آژیر برآییم یا باید به دنبال راهی برای خاموش کردن آتش باشیم؟

گرمایش جهانی دیگر تهدیدی دور برای آیندگان محسوب نمی‌‌شود، بلکه همین حالا هم بر کیفیت زندگی و چشم‌‌انداز پیش‌‌رو برای بقا روی این سیاره اثر گذاشته است. بحث کردن، نادیده گرفتن یا انکار این موضوعُ همگی به معنای از دست رفتن زمان است.

حال برای جلوگیری از این واقعه چه کاری از ما ساخته است؟

اشکال اقدامات یک‌‌جانبه این است که هیچ‌‌کس حاضر نیست آسایش و کیفیت زندگی خود را به خطر اندازد، آن‌‌ هم در شرایطی که دیگران هیچ کاری انجام نمی‌‌دهند. این رویکرد نه تنها دشوار است بلکه نتیجه‌‌ای هم در پی نخواهد داشت. عده‌‌ای از خود گذشت و فداکاری نشان می‌‌دهند، در‌‌حالی‌‌که دیگران کماکان راه‌‌و‌‌رسم اجداد خود را پیش‌گرفته‌اند. بااین‌حال، هنوز راهکارهایی وجود دارند که در تصمیم‌‌گیری منطقی، ‌‌ما را یاری خواهند کرد.

گام اول: باید بدانیم که سیر تکاملی ما کاملاً ناپایدار است. متوقف کردن این سیر، به معنای نادیده گرفتن اساس نظام سرمایه‌‌داری یعنی «توسعه‌‌ی اقتصادی» است. آنچه بیش از همه باعث گرمایش جهانی شده است، همین اقداماتی است که تحت عنوان توسعه‌‌ی اقتصادی انجام می‌‌شود. در حال حاضر منابع جایگزین سوخت‌‌های فسیلی وجود دارند، اما ما از آنها استفاده نمی‌‌کنیم؛ چون باعث می‌‌شوند صنایع ما تعطیل و کارگران آن اخراج‌ شوند و در نتیجه میلیون‌‌ها دلار خسارت به شرکت‌‌های بزرگ وارد شود. تقصیر اصلی متوجه اقتصاددانان ماست که برای چندین دهه از این رشد اقتصادی «ناپایدار» و «با هر بهای ممکن» دفاع کرده‌‌اند.

سیاره‌‌ی زمین، مانند هر چیز دیگری در دنیا، محدودیت‌‌های خاص خود را دارد.

درعین‌حال، ما باید آن دسته از فعالیت‌‌های اقتصادی را شناسایی کنیم که قادرند از فرصت‌‌های ایجادشده در گرمایش زمین را استفاده کنند. همان‌طور که شواهد می‌‌گویند، جامعه نیز باید تجدید‌‌نظر کند و خود را با شرایط جدید وفق دهد تا بتوانیم به نقطه‌‌ای برسیم که تمام محصولات و خدماتی را که منجر به انتشار دی­‌اکسید کربن می‌‌شوند، طرد کنیم و به‌‌جای آنها، از محصولاتی استفاده کنیم که دست‌کم دردسرساز نباشند. احتمالاً ما با بزرگترین تغییر رویکرد در تاریخ خود مواجه خواهیم بود ولی با اطمینان می‌‌توان گفت که در این برهه نیز فرصت‌‌های جدیدی برای کارآفرینی وجود خواهد داشت. کارآفرینان آینده گرمایش جهانی را به‌‌منزله‌‌ی یک فرصت مهم قلمداد می‌‌کنند. آنها می‌‌توانند از روند بهبود وضعیت زیست‌‌محیطی، برای خود و دیگران ایجاد ثروت کنند.

گام دوم: فناوری به کمک ما می‌‌آید، اما آن هم محدودیت­‌های خود را دارد. تنها می‌‌توان هزینه‌ی این فناوری‌‌ها را به‌گونه‌ای کاهش داد که در مقیاس بزرگ توجیه اقتصادی پیدا کند. تسلا تاکنون توانسته است در این زمینه موفق عمل کند؛ شرکتی که توانسته از صفر آغاز کند و با پشت سر گذاشتن رقبایی بزرگ مانند پورشه، مرسدس بنز و بی ام و به رکورد تولید ۸۰ هزار دستگاه خودرو طی ۳ ماه برسد و اکنون در مقام پرفروش‌‌ترین شرکت خودروسازی آمریکا، خودروهایی را عرضه می‌‌کند که علی‌‌رغم قیمت اولیه‌ی بالا، هزینه‌‌های ثانویه‌ی کمتری به مصرف‌‌کننده تحمیل می‌‌کنند و حتی ایمنی بیشتری هم دارند. آیا این بدان معنی است که همه‌ی ما باید به خرید خودروهای تسلا روی‌ آوریم؟ مسلماً خیر، چنین چیزی امکان ندارد. ولی می‌توانیم تمام تولیدکنندگان خودرو را تحت‌فشار قرار دهیم تا با کنار گذاشتن موتورهای احتراق داخلی، به سمت تولید خودروهای الکتریکی گام بردارند. این امر، به‌طرز چشم‌‌گیری هزینه تولید باتری را کاهش خواهد داد. امروزه تردد یک میلیون خودروی الکتریکی در ایالات‌متحده، خود گامی بزرگ محسوب می‌‌شود؛ اما نیاز است بسیار بیشتر از این پیش برویم.

این بدان معناست که تصمیم بگیریم تا زمانی که بستر لازم برای استفاده از خودروهای الکتریکی فراهم نشده، دیگر خودروی جدیدی خریداری نکنیم. نخریدن خودروهای جدید، بهترین راه‌‌حل جهت فشار واردکردن به صنایع خودروسازی است. در واقع با خرید خودروی نو، ما نفعی نمی‌‌بریم، اما تصور کنید چه اتفاقی خواهد افتاد اگر بتوان با عدم خرید خودروهای آلاینده، شرکت‌‌های خودروسازی را مجبور به تولید خودروهای الکتریکی کرد.

اینجا هم فناوری نقش کلیدی دارد. با افزایش تجربه­‌ی حضور خودروهای خودران (بدون راننده) در سطح جاده‌‌ها، این فناوری پیشرفت خیره‌‌کننده‌‌ای را شاهد بوده است. این پیشرفت به حدی است که قانون‌‌گذاران را متقاعد به وضع قوانینی برای تسهیل توسعه کاربری این نوع خودروها کرده است. زمانی را تصور کنید که از شر خودروهای غیر‌‌هوشمند خود خلاص شده‌‌اید و شهرها به محلی امن برای پیاده‌‌روی، دوچرخه‌‌سواری و رفت‌‌و‌‌آمد وسایل نقلیه‌ی الکتریکی و خودروهای خودران تبدیل شده‌اند و دیگر خبری از هرج‌ومرج خودروهای موتوری نیست. شروع به تفکر درباره‌‌ی این مدل شهری کنید و آن را با دیگران به اشتراک بگذارید.

سامانه‌‌ی حمل‌‌و‌‌نقل، مسئول انتشار بیش از یک سوم دی‌اکسید کربن موجود در اتمسفر است، اما این تنها چیزی نیست که نیاز به رسیدگی دارد. سیستم گرمایش، تهویه‌‌ی مطبوع و زنجیره‌‌ی تأمین نیز بخش بزرگی از منابع انتشار کربن را تشکیل می‌‌دهند که کارهای زیادی می‌‌توان برای بهبود آن انجام داد. خرید محصولات محلی، افزایش بهره‌‌وری انرژی در منازل، کاهش مصرف برخی از انواع مواد غذایی و گوشت (به‌‌خصوص گوشت گاو) و کاهش سفرهای هوایی همگی نمونه‌‌هایی از اقدامات مؤثر خواهند بود. این‌‌ رویکرد ممکن است زمینه‌‌ساز اختلال در کار صنایع ذی‌ربط شود، اما باید پذیرفت که ما چاره‌ی دیگری نداریم.

فناوری باز هم می‌‌تواند مفید باشد. اخیراً پیشرفت‌‌های خوبی در زمینه‌‌ی روش‌‌های جذب دی‌اکسید کربن از اتمسفر و سپس دفن یا تبدیل آن به مواد ارزشمند حاصل شده است. این فناوری‌‌ها به‌خوبی نمایانگر قابلیت‌‌های یک اقتصاد کربن‌­محور با انتشار صفر (یا انتشار منفی) خواهند بود.

پایان عصر زغال‌‌سنگ دور از دسترس نیست؛ هرچند تحقق این چشم‌‌انداز، مستلزم فشار بیشتر بر دولت‌‌ها و سیاست‌‌مداران است. مسئله‌‌ی تغییرات اقلیمی باید از شکل یک موضوع در‌‌ دست ‌‌بررسی خارج شود و به‌‌عنوان مهم‌ترین و اساسی‌‌ترین معضل حال حاضر در دستور کار قرار گیرد.

تغییر، امکان‌‌پذیر است. اما باید سرعت عمل به خرج داد و نباید منتظر معجزه ماند. ما باید درک کنیم که چه در حال رخ دادن است، اطلاع‌‌رسانی کنیم و مطالبه‌‌ای درست از افراد مسئول داشته باشیم؛ حتی اگر این تصمیم ما با آزادی‌‌های شخصی یا آسایش ما منافات داشته باشد یا اینکه حتی مجبور به انجام فداکاری‌‌هایی شویم که هیچ آمادگی قبلی برای آن نداشته‌‌ایم.

هم‌‌اکنون آژیر آتش‌‌سوزی به صدا در آمده است؛ تصمیم با شماست.